पोखरा । पाेखरा नेपालका प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्यहरू मध्ये एक हाे । तर पाेखरा अहिले फोहोर व्यवस्थापनको समस्यासँग जुधिरहेको छ।
पोखरामा दैनिक १५० देखि २०० टन फोहोर उत्सर्जन हुने गरेको छ, र यसलाई व्यवस्थापन गर्ने जिम्मेवारी ८ वटा कम्पनीलाई दिइएको थियो। तर, यहि माघ२३ गतेबाट लामे आहालमा फोहोर फाल्ने सम्झौता हुन नसक्दा पाेखरा अहिले फाेहाेरले दुर्घन्धित हुन पुगेकाे हाे ।
फोहोर फैलिएको छ र स्थानीय नागरिकहरूले, विशेषत: ३२ नम्बर वडाका नागरिकहरूले, फोहोर फाल्न बन्देज लगाएका पछि ५ दिनदेखि सडकमै थुप्रिएकाे छ ।
“सम्झौता सकिएपछि पुन: सम्झाैता नभई उठाउने काम रोकिनु भनेको पोखराको सफा र स्वच्छ छवि संकटमा पर्नु हो। ‘हामीले सूचना दिएका थियौं, तर स्थानीय प्रतिनिधिहरूले यसलाई गम्भीरता दिएनन्,” फोहोर व्यवस्थापन शाखाका प्रमुख बलाराम पाठकले भने। उनले चाँडै सहमति हुने आशा भए पनि, अहिलेको अवस्था चिन्ताजनक रहेकाे उनकाे भनाई छ ।
सार्वजनिक-निजी साझेदारीअन्तर्गत फोहोर व्यवस्थापनको जिम्मा एउटा कम्पनीलाई दिइएको थियो, पोखरा नगरपालिकाका सूचना अधिकारी कृष्ण तिवारीका अनुसार जमीन प्राप्तिमा समस्या आएको कारण फोहोर प्रशोधन केन्द्र निर्माणको प्रक्रिया अड्किएको छ जसका यसले फोहोर व्यवस्थापनमा ढिलाइ भई पोखरामा फोहोरकाे थुप्राे डाँडामा परिणत भएका छन् ।
वडा नं. ३२ का वडाध्यक्ष अक्कलबहादुर कार्कीले भने, पोखरामा फोहोर व्यवस्थापनको समस्या बल्झिँदै गएको बताए । ‘हामीले २३ जनाको सहजिकरण समिति बनाएका छौं जसले महानगर प्रमुखसँग समाधानको पहल गरिरहेको छ। तर, समस्याको समाधान असम्भव देखिन्छ।’ उनले भने- “सम्झौताको म्याद सकिएपछि फोहोर उठ्नै सकेको छैन र यसले पोखराको पर्यटकीय छविमा गम्भीर असर पार्नेछ।”
अब प्रश्न उठ्छ—यो संकट कसरी उत्पन्न भयो? पोखरामा फोहोर व्यवस्थापनको अस्तव्यस्त स्थिति निम्त्याउने प्रमुख कारण के हुन् भने, एकातिर समयमै सम्झौता नवीकरण नगर्नु र अर्कोतिर अवरोध ल्याउने स्थानीय सहमति नहुनु। पोखरामा दैनिक १५० देखि २०० टन फोहोर उत्पन्न हुँदै आएको छ, र यसलाई व्यवस्थित रूपमा संकलन गर्ने जिम्मा ८ वटा कम्पनीलाई दिइएको छ। यद्यपि, सम्झौतामा भएका मापदण्डको पालना नगरी फोहोर उठाउने काम रोकिनु, नगरका नेताहरूबीच असहमतिका कारण समस्या गहिरो बनेको छ।
पोखरामा यस्ता समस्याले पर्यटकहरूको आकर्षण घटाउन सक्छ। पर्यटकीय वर्ष २०२५ को घोषणा गर्दै गर्दा जब यहाँ पर्यटकहरूको आगमन बढ्ने अपेक्षा गरिएको थियो, फोहोरको यत्रतत्र फैलिनु र व्यवस्थापनको असमर्थता पोखराको छवि सिधै असर पार्ने खतरा बनिरहेको छ। यसले पर्यटनका अलावा, यहाँको वातावरणीय स्थिरता र नागरिक स्वास्थ्यमा पनि खतरा निम्त्याउन सक्छ।
यदि फोहोर व्यवस्थापन शीघ्र सुधारिदैन भने, यसको दीर्घकालिक असर पोखराको सामाजिक र पर्यावरणीय व्यवस्थापनमा गम्भीर संकट निम्त्याउने वातावरण विशेषज्ञहरूले चेतावनी दिएका छन्।
पोखराका मेयर धनराज आचार्यले समस्या समाधान गर्नका लागि हामी प्रयासरत रहेकाे र नागरिक र जनप्रतिनिधिहरूको सहयोगले मात्र यो समस्या समाधान गर्न सकिने बताए ।
फोहोर व्यवस्थापनमा सुधार ल्याउनका लागि पोखरा महानगरपालिकाले शीघ्र सहमति बनाउने र दीर्घकालिन समाधानमा ध्यान दिन आवश्यकता छ। पोखरा पर्यटनको प्रमुख केन्द्र हो, र यहाँको वातावरणलाई सुरक्षित राख्नका लागि सबै तहका जनप्रतिनिधि र नागरिकहरूले मिलेर काम गर्नु नरुरी छ।
